Na czym polegają zwolnienia grupowe? Sprawdź aktualne procedury krok po kroku

Zatrudniasz co najmniej 20 pracowników? Jeśli zamierzasz wypowiedzieć umowy o pracę minimum 10 osobom w ciągu 30 dni, argumentując zwolnienia przyczynami, które nie dotyczą pracowników, będą Cię obowiązywać przepisy o zwolnieniach grupowych. Prawo narzuca pewne procedury, m.in. konsultację ze związkami zawodowymi, kontakt z powiatowym urzędem pracy czy wypłatę odpraw. Sprawdź, na czym polegają zwolnienia grupowe i które przepisy stosuje się także podczas zwolnień indywidualnych.

1. 3 kluczowe warunki zwolnień grupowych
2. Ilu osobom wypowiada się umowę o pracę w ramach zwolnienia grupowego?
3. Kogo nie obejmują zwolnienia grupowe?
4. Zwolnienia grupowe krok po kroku
   1. Konsultacje ze związkami zawodowymi
   2. Porozumienie ze związkami zawodowymi
   3. Kontakt z powiatowym urzędem pracy
   4. Wypowiedzenie umowy o pracę
5. Wysokość odprawy pieniężnej w zwolnieniach grupowych
6. Zwolnienia indywidualne na zasadach grupowych
7. Czy trzeba ponownie zatrudnić pracownika, który stracił pracę podczas zwolnień grupowych?
8. Dodatkowe pytania o zwolnienia grupowe
   1. Czy rozwiązanie umowy na czas określony zalicza się do zwolnień grupowych?
   2. Czy można rozwiązać umowę z pracownikiem w ramach zwolnień grupowych, kiedy jest nieobecny w pracy?
   3. Czy rozwiązanie umowy o pracę na czas nieokreślony w ramach zwolnień grupowych wymaga dodatkowej konsultacji ze związkami zawodowymi?

Zasady zwolnień grupowych – czy dotyczą Twojej firmy?

1. Czy zatrudniasz co najmniej 20 pracowników? Policz osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru bądź spółdzielczej umowy o pracę. Nie ma znaczenia wymiar czasu pracy. Pomiń umowy cywilnoprawne.
2. Czy zamierzasz zwolnić minimum 10 osób, które zatrudniasz na podstawie umowy o pracę, w ciągu 30 dni? Nie musisz wręczać wypowiedzeń tego samego dnia, ale między pierwszym a ostatnim nie może minąć więcej niż 30 dni kalendarzowych. Ten okres może się rozpocząć w dowolnym dniu miesiąca.
3. Czy przyczyny zwolnień nie dotyczą pracowników? Nie możesz opierać swojej argumentacji na cechach psychofizycznych pracowników i sposobem wywiązywania się z obowiązków. Przyczyny mogą leżeć po Twojej stronie (np. zmieniasz strategię rozwoju firmy i niektóre zespoły są zbędne) lub mieć inne źródło (np. podwyżki kosztów utrzymania działalności gospodarczej), ale nie mogą być związane bezpośrednio z pracownikami (np. skargami na podwładnych od klientów).

Jeśli wszystkie odpowiedzi na te pytania brzmią „tak”, to znaczy, że prawdopodobnie planujesz zwolnienia grupowe. W tej sytuacji musisz przestrzegać procedury, którą opisuje ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Ile osób obejmują zwolnienia grupowe?

Zwolnienia są klasyfikowane jako grupowe, jeśli pracodawca zwalnia w ciągu 30 dni co najmniej:

• 10 pracowników z personelu liczącego maksymalnie 99 pracowników,
• 10% pracowników w firmie zatrudniającej od 100 do 299 pracowników,
• 30 pracowników z minimum 300 zatrudnionych.

Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych powyższe liczby obejmują pracowników, z którymi pracodawca – z własnej inicjatywy – rozwiązuje umowy o pracę na mocy porozumienia stron, o ile dotyczy to co najmniej 5 pracowników.

Przykład

Klaudiusz zatrudnia 45 osób. W maksymalnie 30 dni zamierza zwolnić 15 osób, które będą objęte standardowymi okresami wypowiedzenia według Kodeksu pracy. Aż 7 osób obowiązuje 3-miesięczny okres wypowiedzenia, więc Klaudiusz zaproponuje im rozwiązanie umów o pracę za porozumieniem stron. Dzięki temu będą mogli uzgodnić inne – wcześniejsze – terminy zakończenia umów. Zwolnienia mają charakter grupowy, ponieważ 7 osób dolicza się do 8 osób, które otrzymają wypowiedzenia. Gdyby Klaudiusz zaproponował rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem tylko 4 osobom, nie wliczyłyby się do 15-osobowej grupy. Niemniej zwolnienie pozostałoby grupowym, ponieważ pracodawca zwolniłby 11 osób za wypowiedzeniem, a ustawowe minimum to 10.

Kogo nie można zwolnić w ramach zwolnień grupowych?

Art. 5 ust. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych stanowi, że objęci szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy są m.in.:

• pracownicy, którym brakuje maksymalnie 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego,
• pracownicy przebywający na urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie rodzicielskim, urlopie ojcowskim,
• pracowniczki w ciąży i na urlopie macierzyńskim,
• członkowie zarządu związku zawodowego,
• członkowie związku zawodowego, którzy reprezentują tę organizację przed pracodawcą,
• pracownicy powołani do odbycia czynnej służby wojskowej, służby zastępczej, zasadniczej służby wojskowej lub przeszkolenia zawodowego.

O ile te osoby są chronione przed zwolnieniem w ramach zwolnień grupowych, o tyle pracodawca może im wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy lub płacy, czyli wręczyć wypowiedzenie zmieniające.

Jak sama nazwa wskazuje, to wypowiedzenie modyfikuje warunki pracy (np. zmienia stanowisko) lub płacy (np. obniża wynagrodzenie). To, co wyróżnia sytuację pracowników szczególnie chronionych, to prawo do dodatku wyrównawczego w przypadku obniżenia pensji. Dodatek wypłaca się do końca okresu ochronnego, np. urlopu macierzyńskiego.

Procedura zwolnień grupowych krok po kroku

Pracodawcy, których dotyczy ustawa o zwolnieniach grupowych, muszą dopilnować pewnych formalności, aby procedura przebiegła zgodnie z prawem. Ustawodawca przewidział rozwiązania także dla firm, w których nie funkcjonują zakładowe organizacje związkowe.

1. Konsultacje ze związkami zawodowymi

Art. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych opisuje nie tylko cel i zakres konsultacji pracodawcy z zakładowymi organizacjami związkowymi, ale także obowiązek przekazania tych samych informacji na piśmie powiatowemu urzędowi pracy.

Jeśli w danej firmie nie działają związki zawodowe, pracodawca musi skonsultować się z przedstawicielami pracowników, którzy zyskują uprawnienia tych organizacji w zakresie wskazanym w art. 2 ust. 1-5 tej ustawy.

Pracodawca skonsultować:

• czy można uniknąć zwolnienia grupowego lub zmniejszyć jego skalę,
• sprawy pracownicze związane ze zwolnieniami, np. możliwość zmiany kwalifikacji lub przeszkolenia zawodowego osób wytypowanych do zwolnienia.

Konsultacje bazują na informacjach przekazanych na piśmie. Ich zakres obejmuje:

• przyczyny zwolnienia grupowego,
• liczbę zatrudnionych pracowników i grupy zawodowe, do których należą,
• grupy zawodowe pracowników wyznaczonych do zwolnienia,
• kryteria doboru pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia,
• kolejność zwolnień pracowników,
• propozycje rozstrzygnięcia spraw pracowniczych związanych ze zwolnieniami, w tym sposób ustalania wysokości świadczeń pieniężnych.

Tak naprawdę ta lista nie jest zamknięta. Ustawa zobowiązuje pracodawcę do przekazania związkom zawodowym także innych informacji, które mogą wpłynąć na przebieg konsultacji i treść porozumienia zawieranego w kolejnym kroku.

Te same informacje (oprócz sposobu ustalania wysokości świadczeń) przekazuje się powiatowemu urzędowi pracy.

2. Podpisanie porozumienia ze związkami zawodowymi

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych pracodawca powinien zawrzeć porozumienie ze związkami zawodowymi w ciągu 20 dni od dnia zawiadomienia (wyżej wskazanych informacji).

Jeśli zawarcie porozumienia jest niemożliwe – również z reprezentatywnymi organizacjami związkowymi wskazanymi w art. 3 ust. 3 ustawy – pracodawca ustala zasady postępowania w regulaminie, w miarę możliwości uwzględniając propozycje związków zawodowych.

3. Kontakt z powiatowym urzędem pracy

Pracodawca ponownie wysyła zawiadomienie do powiatowego urzędu pracy. Tym razem informuje o konsultacjach i przekazuje, co udało się ustalić w sprawie zwolnień grupowych, w tym:

• liczbę zatrudnionych i zwalnianych pracowników, 
• przyczyny zwolnień,
• okres, w którym będą przeprowadzane.

Kopia zawiadomienia powinna trafić do związków zawodowych lub przedstawicieli pracowników.

Jeśli pracodawca kończy działalność wskutek prawomocnego orzeczenia sądowego, musi przekazać te informacje, kiedy powiatowy urząd pracy złoży wniosek o zawiadomienie.

4. Termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę w ramach zwolnień grupowych

• Pracodawca może złożyć wypowiedzenia umów o pracę dopiero po zawiadomieniu powiatowego urzędu pracy. Jeśli nie jest wymagane, to po zawarciu porozumienia lub ustaleniu zasad zwolnień grupowych w regulaminie.
• Pracodawca chcący rozwiązać umowy o pracę za porozumieniem stron musi odczekać 30 dni, które liczy się od jednego z wyżej wymienionych etapów (dnia zawiadomienia, porozumienia lub wpisania ustaleń do regulaminu). Ten przepis nie obowiązuje w sytuacji, w której pracodawca kończy działalność wskutek prawomocnego orzeczenia sądowego.

Ile wynosi odprawa pieniężna dla pracowników objętych zwolnieniem grupowym?

Odprawa jest uzależniona od okresu zatrudnienia i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w okresie zwolnienia. O ile staż pracy wpływa na to, przez ile mnoży się miesięczne wynagrodzenie pracownika, o tyle najniższa krajowa oddziałuje na maksymalną wysokość rekompensaty (52 350 zł od stycznia do czerwca 2023, 54 000 zł od lipca do grudnia 2023). Aby się dowiedzieć, jak ją obliczyć, zobacz artykuł o odprawie pieniężnej dla zwolnionego pracownika.

Okres zatrudnienia pracownika	Wysokość odprawy pieniężnej
Krócej niż 2 lata	Jednomiesięczne wynagrodzenie
Od 2 do 8 lat	Dwumiesięczne wynagrodzenie
Dłużej niż 8 lat	Trzymiesięczne wynagrodzenie

Zwolnienia indywidualne na zasadach zwolnień grupowych

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych część przepisów stosuje się także w przypadku zwolnień indywidualnych, które uprawniają pracowników do otrzymania odpraw pieniężnych, ale nie zobowiązują pracodawcy do konsultacji ze związkami zawodowymi i powiadamiania urzędu.

Wspólne warunki zwolnień indywidualnych i grupowych to:

• zatrudnienie co najmniej 20 pracowników w firmie,
• rozwiązanie stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
• rozwiązanie umów o pracę wskutek wypowiedzenia przez pracodawcę lub za porozumieniem stron z inicjatywy pracodawcy,
• przeprowadzenie zwolnień w ciągu 30 dni, ale obejmujących mniejszą liczbę pracowników niż ta, która jest wymagana w przypadku zwolnień grupowych

Ponowne zatrudnienie pracownika po zwolnieniu grupowym

Pracownicy, którzy zostali objęci zwolnieniami grupowymi, mogą wrócić do pracy w firmie, jeśli:

• pracodawca będzie zatrudniał pracowników w tej samej grupie zawodowej,
• w ciągu roku od dnia rozwiązania stosunku pracy zwolnione osoby zgłoszą chęć ponownego zatrudnienia u byłego szefa.

Jeżeli spełnią się te warunki, pracodawca powinien zatrudnić ponownie pracownika w ciągu 15 miesięcy od dnia rozwiązania stosunku pracy.

Przykład

Pracodawca rozwiązał umowy o pracę z 10 pracownikami 30 czerwca 2022 roku w ramach zwolnień grupowych. To oznacza, że jeśli przedsiębiorca rozpocznie rekrutacje pracowników w tej samej grupie zawodowej, zwolnieni będą mogli się zgłosić chęć powrotu do firmy do 30 czerwca 2023 roku. Pracodawca musi zatrudnić chętnych najpóźniej do 30 września 2023 roku.

Dodatkowe pytania o zwolnienia grupowe