Umowa zlecenie a umowa o pracę – różnice. Która umowa jest lepsza dla pracodawcy, a która dla pracownika?

Około 900 000 osób, co odpowiada mniej więcej 50% mieszkańców Warszawy, zawarło umowę zlecenie lub umowę o dzieło, nie mając żadnej umowy o pracę w 2021 roku – wynika z danych GUS. Z jednej strony – firmy obniżają koszty zatrudnienia dzięki umowom cywilnoprawnym, z drugiej strony – zleceniobiorcy nie korzystają z licznych przywilejów pracowniczych. Czym jeszcze różni się umowa zlecenie od umowy o pracę? Kiedy „umowa śmieciowa” nie może zastąpić umowy o pracę?

1. Najważniejsze różnice między umową zleceniem a umową o pracę [tabela]
   1. Podstawa prawna
   2. Treść, forma i strony umowy
   3. Czas i miejsce wykonywania pracy
   4. Koszty dla pracownika i zleceniobiorcy
   5. Koszty dla pracodawcy i zleceniodawcy
   6. Minimalne wynagrodzenie
   7. Termin wypłaty wynagrodzenia
   8. Przywileje pracownicze
   9. Staż pracy
   10. Okres wypowiedzenia
   11. Świadectwo pracy
2. Kiedy umowa zlecenie zostanie uznana za umowę o pracę?
3. Dodatkowe pytania o różnice między umową zleceniem a umową o pracę

Kluczowe różnice między umową o pracę a umową zlecenie [tabela]

	Umowa o pracę	Umowa zlecenie
Podstawa prawna	Kodeks pracy	Kodeks cywilny
Czego dotyczy umowa	Wykonywanie określonego rodzaju pracy	Wykonanie określonej czynności prawnej
Forma umowy	Pisemna	Pisemna, ustna, dopuszczalne także zawarcie w sposób dorozumiany
Relacja między stronami	Pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem	Zleceniobiorca nie jest podporządkowany zleceniodawcy (może samodzielnie ustalać warunki wykonywania zlecenia)
Wynagrodzenie	Obowiązkowe, obowiązuje najniższa krajowa	Nieobowiązkowe, obowiązuje minimalna stawka godzinowa w przypadku odpłatnej umowy
Wykonywanie pracy przez osobę trzecią (zastępcę)	Nie	Tak
Termin wypłaty wynagrodzenia	Wypłacane raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie. Wynagrodzenie można wypłacić z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości i nie później niż w ciągu pierwszych 10 dni kolejnego miesiąca kalendarzowego	Wynagrodzenie należy się po wykonaniu zlecenia, chyba że umowa lub przepisy szczególne stanowią inaczej. W przypadku umów zlecenia zawartych na dłużej niż miesiąc wynagrodzenie wypłaca się co najmniej raz w miesiącu
Miejsce i czas wykonywania pracy	Wyznacza pracodawca	Co do zasady, zleceniodawca nie narzuca zleceniobiorcy miejsca i czasu realizowania zlecenia, ale strony mogą uzgodnić te warunki
Dobowy i tygodniowy wymiar czasu pracy	Ograniczony w Kodeksie pracy	Nieokreślone
Okres wypowiedzenia	Zależny od rodzaju umowy o pracę i okresu zatrudnienia pracownika w danej firmie	Strony mogą rozwiązać umowę zlecenia bez okresu wypowiedzenia lub określić ten okres w umowie
Świadectwo pracy	Tak	Nie, zleceniobiorca może otrzymać np. referencje lub zaświadczenie o zatrudnieniu
Składki ZUS	Składki na ubezpieczenia: chorobowe, emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne	Obowiązek opłacania składek ZUS zależy od m.in. zbiegu tytułów do ubezpieczenia, np. umowy o pracę i umowy zlecenia w tej samej firmie
Płatne zwolnienie lekarskie	Tak	Tak, o ile zleceniobiorca opłaca dobrowolną składkę chorobową
Płatny urlop wypoczynkowy	Tak	Nie, chyba że strony uzgodnią, że zleceniobiorca otrzyma wynagrodzenie za okres niewykonywania zlecenia
Zasiłek macierzyński	Tak	Tak, o ile zleceniobiorca opłaca dobrowolną składkę chorobową
Przedłużenie umowy ze względu na ciążę	Tak	Nie
Ochrona przedemerytalna	Tak	Nie
Emerytura	Tak	Tak, okresy odprowadzania składek emerytalnych i rentowych z tytułu umowy zlecenia zalicza się do okresów składkowych, więc wpływają na wysokość emerytury

Podstawa prawna

Umowę o pracę reguluje Kodeks pracy, a umowę zlecenie – Kodeks cywilny.

Kiedy pracownik i pracodawca podpisują umowę o pracę, nawiązują stosunek pracy. Wspomina o nim art. 22 § 1 Kodeksu pracy. Ten artykuł podaje podstawowe założenia umowy o pracę. W jej ramach pracodawca zatrudnia pracownika za wynagrodzeniem, a pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju:

• na rzecz pracodawcy,
• pod kierownictwem pracodawcy,
• w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę.

Kiedy te warunki są spełnione, strony muszą podpisać umowę o pracę. Art. 22 § 1² k.p. podkreśla, że w tym przypadku nie można zastąpić umowy o pracę umową cywilnoprawną, np. umową zleceniem czy umową o dzieło. Jeśli pracodawca podsunie nowo zatrudnionej osobie umowę zlecenie zamiast umowy o pracę, mimo że warunki zatrudnienia wskazują na stosunek pracy, popełni wykroczenie przeciwko prawom pracownika. To wiąże się z karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Dzięki obsłudze kadrowo-płacowej Twojej firmy przez TribePerk zyskasz pewność, że umowy z Twoimi pracownikami i zleceniobiorcami są zawierane zgodnie z obowiązującymi przepisami. Innowacyjna platforma kadrowo-płacowa online nie tylko pozwala na zarządzanie danymi kadrowymi i płacowymi w dowolnym miejscu, o dowolnej porze, ale także przypomina o kluczowych terminach, np. kończących się umowach czy badaniach okresowych.

Treść, forma i strony umowy

Umowę o pracę wyłącznie w formie pisemnej zawiera pracownik i pracodawca.

👉 Z artykułu podsumowującego zmiany w umowach o pracę w 2023 roku dowiesz się, co będzie musiała zawierać umowa zawarta po wdrożeniu dyrektyw unijnych do Kodeksu pracy.

Umowa zlecenie zawarta między zleceniodawcą (ustawowo „dającym zlecenie”) a zleceniobiorcą (ustawowo „przyjmującym zlecenie”) może mieć formę pisemną lub ustną. Prawo dopuszcza też jej zawarcie w sposób dorozumiany. Kodeks cywilny nie określa, jakie zapisy powinny się znaleźć w umowie zleceniu.

Czas i miejsce wykonywania pracy

Pracodawca wyznacza pracownikowi miejsce (np. siedzibę firmy, sklep stacjonarny, halę przemysłową) i czas (np. od 8:00 do 16:00 od poniedziałku do piątku) wykonywania pracy w ramach stosunku pracy. Co ważne, nowe przepisy o pracy zdalnej umożliwią pracownikowi wskazywanie miejsc pracy zdalnej, ale te lokalizacje trzeba będzie uzgodnić z pracodawcą.

O ile zleceniodawca nie może narzucić zleceniobiorcy miejsca i czasu wykonywania zlecenia, o tyle strony umowy zlecenia mogą uzgodnić, gdzie i kiedy zleceniobiorca będzie realizował obowiązki wynikające z umowy. Potwierdza to orzecznictwo (np. wyrok SN z 6 października 1998 r., sygn. akt I PKN 389/98). Miejsce i czas mają znaczenie, jeśli zleceniobiorca jest uzależniony od godzin pracy klientów zleceniodawcy, musi używać urządzeń w siedzibie firmy czy kontaktować się z pracownikami na etacie. Ważne, aby zapis w umowie nie wskazywał na podporządkowanie zleceniobiorcy zleceniodawcy, tylko na równy udział stron w ustaleniach.

Koszty dla pracownika i zleceniobiorcy

Jak wyjaśniliśmy w artykule o całkowitym koszcie zatrudnienia pracownika w 2023 roku, wynagrodzenie brutto osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę składa się z:

1. wynagrodzenia netto, czyli kwoty „na rękę”,
2. zaliczki na podatek dochodowy,
3. składek ZUS finansowanych przez pracownika (podatnika), ale naliczanych i odprowadzanych przez pracodawcę (płatnika).

Pracownik opłaca składki na ubezpieczenia: chorobowe, zdrowotne, emerytalne i rentowe. Zleceniobiorca, który podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, może opłacić dobrowolną składkę chorobową, aby zyskać np. płatne L4. Jeśli zleceniobiorca ma podpisanych kilka umów zleceń, z których łączne przychody przekraczają najniższą krajową, opłaci wyłącznie składkę zdrowotną z kolejnej umowy.

Koszty dla pracodawcy i zleceniodawcy

Składki ZUS opłacane przez pracodawcę z tytułu umowy o pracę podwyższają wynagrodzenie brutto pracownika o ok. 20%. Jeśli umowa zlecenie jest jedynym tytułem do ubezpieczenia dla zleceniobiorcy, zleceniodawca poniesie ten sam koszt, ponieważ będzie musiał sfinansować:

• składkę emerytalną (9,76%),
• składkę rentową (1,5%),
• składkę wypadkową (od 0,67% do 3,33%),
• składkę na Fundusz Pracy (2,45%),
• składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (0,1%).

Zleceniodawca zaoszczędzi na umowie zleceniu, którą podpisze ze zleceniobiorcą osiągającym kwotę wyższą niż minimalne wynagrodzenie ze wszystkich innych umów w skali miesiąca. Wtedy kolejne umowy zlecenie nie zobowiązują stron do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, FP i FGŚP. To oznacza, że wynagrodzenie brutto zleceniobiorcy jest całkowitym kosztem dla zleceniodawcy. Jedynie zleceniobiorca musi finansować składkę zdrowotną z każdej następnej umowy zlecenia.

Minimalne wynagrodzenie

Pracownicy mogą liczyć na minimalne wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę, a zleceniobiorcy – na minimalną stawkę godzinową. O ile zleceniobiorca nie musi zarobić najniższej krajowej w ciągu miesiąca, o tyle stawka godzinowa nie może być niższa od ustawowej.

	Minimalne wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę	Minimalna stawka godzinowa dla zleceniobiorcy
Od 1 stycznia 2023 roku do 30 czerwca 2023 roku	3490 zł brutto	22,80 zł brutto
Od 1 lipca 2023 roku do 31 grudnia 2023 roku	3600 zł brutto	23,50 zł brutto

Termin wypłaty wynagrodzenia

Termin wypłaty wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę wypada co najmniej 1 raz w miesiącu, jest stały i ustalony z góry. Według art. 85 § 2 k.p. pracodawca może wypłacić wynagrodzenie:

• z dołu (czyli po przepracowaniu danego okresu),
• niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości,
• najpóźniej w ciągu pierwszych 10 dni kolejnego miesiąca kalendarzowego.

Art. 744 k.c. określa termin płatności wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia. Co do zasady, zleceniobiorca powinien otrzymać wynagrodzenie dopiero po wykonaniu odpłatnego zlecenia, ale umowa lub przepisy szczególne mogą stanowić inaczej.

Przywileje pracownicze

Umowa o pracę zapewnia pracownikom szereg przywilejów, m.in. odpłatny urlop wypoczynkowy, wynagrodzenie chorobowe za okres niezdolności do pracy czy udogodnienia związane z rodzicielstwem, np. urlop ojcowski.

Umowa zlecenie, nazywana „śmieciówką” jak umowa o dzieło, nie gwarantuje tych świadczeń. Jeśli zleceniobiorca opłaca dobrowolną składkę chorobową, ma prawo do zasiłku macierzyńskiego, odpłatnej opieki nad dzieckiem, a także świadczenia chorobowego za okres zwolnienia lekarskiego. Nie przysługuje mu płatny urlop wypoczynkowy (w tym na żądanie).

Staż pracy

Staż pracy, czyli długość okresu zatrudnienia na podstawie umów o pracę, wpływa chociażby na wymiar urlopu wypoczynkowego (20 lub 26 dni w roku kalendarzowym). Wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia nie uwzględnia się w stażu pracy.

Okres wypowiedzenia

Okres wypowiedzenia umowy o pracę jest zależny od jej rodzaju i długości zatrudnienia w danej firmie. Wynosi od 3 dni roboczych w przypadku umowy o pracę na okres próbny, którą zawarto na krócej niż 2 tygodnie, aż do 3 miesięcy w przypadku minimum 3-letniego zatrudnienia pracownika w jednej firmie. Te okresy nie obowiązują zleceniobiorców.

Zgodnie z art. 746 § 1 i 2 k.c. zarówno zleceniodawca, jak i zleceniobiorca mogą wypowiedzieć umowę w dowolnym momencie. Ponadto obie strony muszą naprawić szkodę, która powstanie, jeśli wypowiedzą umowę bez ważnego powodu. Oczywiście zleceniobiorca i zleceniodawca mogą uzgodnić w umowie okres wypowiedzenia, np. 14 dni. Co ważne, umowa zlecenie nie może zabraniać jednej stronie rozwiązania umowy za wypowiedzeniem.

Świadectwo pracy

Zgodnie z art. 97 § 1 k.p. pracodawca musi wydać świadectwo pracy pracownikowi, kiedy stosunek pracy wygaśnie lub zostanie rozwiązany. Ten przepis nie ma zastosowania w przypadku umowy zlecenia, którą reguluje Kodeks cywilny.

Skoro zleceniobiorca nie jest pracownikiem w świetle prawa, nie otrzyma świadectwa pracy, nawet jeśli umowa zlecenie z daną firmą trwała kilka lat. Jedyne, co może dostać, to referencje czy zaświadczenie o zatrudnieniu. Dzięki niemu zleceniobiorca może potwierdzić, że pracował dla pewnej firmy, ale ani staż pracy, ani wymiar urlopu wypoczynkowego się nie zwiększą.

Kiedy umowa zlecenie zostanie uznana za umowę o pracę?

Zgodnie z art. 22 § 1¹ k.p. zatrudnienie spełniające wszystkie warunki podane w art. 22 § 1 k.p. uznaje się za stosunek pracy, bez względu na nazwę umowy, którą podpisały strony.

Warunek podany w art. 22 § 1 Kodeksu pracy	Jak rozumieć warunek charakteryzujący stosunek pracy	Warunek obowiązujący w przypadku umowy zlecenia zgodnie z Kodeksem cywilnym
Wykonywanie pracy określonego rodzaju	Pracownik jest zatrudniony na pewnym stanowisku, np. specjalisty ds. kadr i płac, oraz ma określony zakres obowiązków, np. naliczanie wynagrodzeń	Zgodnie z art. 734 § 1 k.c. zleceniobiorca wykonuje określoną czynność prawną dla zleceniodawcy, np. wspiera dział HR, tworząc i publikując ogłoszenia o pracy, wstępnie selekcjonując CV nadesłane przez kandydatów czy wyszukując kandydatów na LinkedInie
Wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem	Pracodawca nadzoruje pracownika, np. oczekuje regularnych raportów z pracy. Pracownik musi osobiście (!) wypełniać polecenia przełożonego. O ile musi należycie wykonywać swoje obowiązki, o tyle nie ponosi pełnej odpowiedzialności za rezultaty pracy. Ryzyko jest po stronie pracodawcy. To oznacza, że nie może on obwinić pracownika o m.in. problemy finansowe firmy, które wynikają z różnych powodów, czy opóźnienia, które powstało wskutek złej organizacji pracy w firmie (np. brakuje pracowników), przerw w funkcjonowaniu biura (np. przez awarię urządzeń)	Zleceniobiorca nie jest podporządkowany zleceniodawcy. Ponadto nie musi ani wykonywać bieżących poleceń, ani osobiście wykonywać zlecenia. Zgodnie z art. 738 § 1 k.c  może powierzyć zlecenie osobie trzeciej, kiedy m.in. zmuszają go do tego okoliczności. Musi zawiadomić o tym zleceniodawcę. Zleceniobiorca ponosi odpowiedzialność za rzetelne wykonanie zlecenia, przy czym odszkodowanie za spowodowane szkody materialnej nie jest ograniczone!
Wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę	Pracodawca wyznacza miejsce i godziny wykonywania pracy przez pracownika, np. od 9:00 do 17:00 w oddziale firmy	Zleceniodawca nie narzuca zleceniobiorcy miejscu i czasu wykonywania zlecenia, ale strony mogą uzgodnić te warunki w umowie
Zatrudnienie pracownika za wynagrodzeniem	Pracownik nie może pracować za darmo. Umowa o pracę jest zawsze odpłatna. Obowiązuje najniższa krajowa	Zgodnie z art. 735 § 1 k.c zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie, chyba że z umowy albo okoliczności wynika, że zleceniobiorca wykona zlecenie bez wynagrodzenia. Umowa zlecenie może być bezpłatna. Minimalna stawka godzinowa obowiązuje tylko w przypadku odpłatnych umów zleceń

Jeśli zleceniobiorca podejrzewa, że niesłusznie podpisał umowę zlecenia zamiast umowy o pracę, może złożyć bezpłatny pozew o ustalenie istnienia stosunku pracy do sądu pracy. Sąd przeanalizuje warunki zatrudnienia i ustali, czy zawarta umowa cywilnoprawna jest tak naprawdę umową o pracę.

Dodatkowe pytania o porównanie umowy zlecenia i umowy o pracę