Okres wyczekiwania na umowie o pracę i umowie zlecenie – kogo obowiązuje? Jak go obliczyć?

Okres wyczekiwania wpływa na wypłatę wynagrodzenia i zasiłku chorobowego. Dotyczy zarówno osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, jak i zleceniobiorców opłacających dobrowolnie składkę na ubezpieczenie chorobowe. Nie każdy pracownik lub zleceniobiorca otrzyma świadczenie za okres niezdolności do pracy, zwłaszcza jeśli uda się na zwolnienie lekarskie na początku zatrudnienia czy współpracy z nową firmą.

Czym jest okres wyczekiwania?

Okres wyczekiwania to nieprzerwany okres, przez który osoba ubezpieczona podlega obowiązkowemu lub dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i który uprawnia ją do otrzymywania świadczeń chorobowych. Trwa 30 lub 90 dni według art. 4 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (potem: ustawy zasiłkowej).

To, ile dni musi upłynąć, aby osoba ubezpieczona, np. pracownik lub zleceniobiorca, zyskała prawo do wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego, zależy od tytułu do ubezpieczenia chorobowego, np. rodzaju zawartej umowy.

Kiedy okres wyczekiwania obejmuje przerwane okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu?

Co istotne, osoba ubezpieczona może nabyć prawo do świadczenia chorobowego, zanim upłynie wspomniane 30 dni u nowego pracodawcy lub 90 dni współpracy na podstawie umowy zlecenia.

Art. 4 ust. 2 ustawy zasiłkowej umożliwia zaliczenie poprzednich okresów ubezpieczenia chorobowego do okresu wyczekiwania, jeżeli:

1. przerwa w ubezpieczeniu chorobowym nie przekracza 30 dni lub
2. powodem przerwy jest urlop wychowawczy, urlop bezpłatny lub odbywanie czynnej służby wojskowej jako żołnierz niezawodowy.

Poza tym okres wyczekiwania obejmuje:

• okres pobierania zasiłku macierzyńskiego przysługującego w trakcie ubezpieczenia chorobowego,
• okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Okres wyczekiwania na umowie o pracę

Pracownicy, czyli osoby zatrudnione na podstawie:

• umowy o pracę,
• umowy powołania,
• umowy wyboru,
• umowy mianowania,
• spółdzielczej umowy o pracę,

są objęci obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym.

Dla nich okres wyczekiwania wynosi 30 dni.

Okres wyczekiwania na umowie zleceniu

Osoby wykonujące pracę na podstawie:

• umowy zlecenia,
• umowy agencyjnej,
• umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia zgodnie z Kodeksem cywilnym,

podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. To uprawnia je do dobrowolnego zgłoszenia się do ubezpieczenia chorobowego.

Taką możliwość mają również m.in. doktoranci otrzymujący stypendium, osoby wykonujące pracę nakładczą czy osoby bliskie współpracujące przy pozarolniczej działalności gospodarczej.

Dla nich okres wyczekiwania wynosi 90 dni.

Chcesz zatrudnić osobę, która nigdy wcześniej nie pracowała na podstawie umowy o pracę?

Jeśli Twój pracownik zaczął pierwszą pracę w życiu, ma prawo do urlopu wypoczynkowego… ale zaledwie do 1,66 dnia po miesiącu pracy.

Dowiedz się, jak naliczać urlop cząstkowy dla nowo zatrudnionej osoby

Kogo nie obowiązuje okres wyczekiwania?

Niektórym osobom przysługuje wynagrodzenie chorobowe już od pierwszego dnia zatrudnienia na umowę o pracę czy od pierwszego dnia współpracy ze zleceniodawcą.

Według art. 4 ust. 3 ustawy zasiłkowej do tego grona zaliczają się:

• absolwenci szkół i uczelni, którzy zaczęli obowiązkowo lub dobrowolnie podlegać ubezpieczeniu chorobowemu w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub zdobycia dyplomu ukończenia studiów wyższych,
• wszystkie osoby ubezpieczone i niezdolne do pracy wskutek wypadku, który zdarzył się w drodze do pracy lub z pracy,
• osoby ubezpieczone obowiązkowo (!), których łączny okres obowiązkowego (!) ubezpieczenia chorobowego wynosi minimum 10 lat,
• posłowie i senatorowie, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia zakończenia kadencji,
• funkcjonariusze Służby Celnej, którzy przyjęli propozycję pracy w jednostce organizacyjnej KAS (Krajowej Administracji Skarbowej).

Uwaga – osoby studiujące na takich kierunkach jak lekarskie, lekarsko-dentystyczne i weterynaria odliczają 90 dni (wspomniane w pierwszym punkcie) od daty złożenia ostatniego egzaminu, którego wymaga plan studiów. Studenci farmacji – od daty zaliczenia ostatniej praktyki przewidzianej w planie studiów. Ta sama zasada obejmuje doktorantów, którzy odliczają 90 dni od dnia zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej.

Uważasz, że przepisy dotyczące zatrudnienia są skomplikowane?

Dzięki pełnej obsłudze kadrowo-płacowej Twojej firmy w TribePerk przestaniesz się przejmować ilością szczegółów i wyjątków w prawie pracy. Zadbamy o poprawne rozliczenie Twoich pracowników i pokażemy Ci, jak zautomatyzować naliczanie wynagrodzeń! 🚀

Zobacz

Przykład nr 1 – absolwent uczelni objęty okresem wyczekiwania

Piotr zawarł pierwszą umowę o pracę w swoim życiu. O ile zaczął studia magisterskie, o tyle nich nie skończył, zanim zaczął zatrudnienie, więc nie otrzymał dyplomu wspomnianego w ustawie zasiłkowej. Od dnia uzyskania dyplomu licencjata do pierwszego dnia zatrudnienia minął ponad rok. To oznacza, że Piotra obowiązuje 30 dni okresu wyczekiwania.

Przykład nr 2 – absolwentka uczelni nieobjęta okresem wyczekiwania

Sabina uzyskała dyplom ukończenia studiów wyższych 10 lipca. Już 1 sierpnia podjęła pierwszą pracę w życiu. Między dniem zdobycia dyplomu a pierwszym dniem pracy nie minęło więcej niż 90 dni, więc Sabinie przysługuje wynagrodzenie chorobowe już od początku zatrudnienia.

Przykład nr 3 – pracowniczka z ponad 10-letnim okresem podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu

Chociaż Ewa była usatysfakcjonowana karierą zawodową jako senior product ownerka, zdecydowała się odejść z firmy po zamknięciu kluczowego projektu, aby odpocząć od pracy przez co najmniej kilka miesięcy i skupić się wyłącznie na sobie, bliskich i swoich pasjach.

Po 7 miesiącach postanowiła wrócić na rynek pracy i zatrudniła się w innej firmie. W tym przypadku przerwa między okresami ubezpieczenia chorobowego nie była usprawiedliwiona np. urlopem bezpłatnym czy urlopem wychowawczym. Niemniej Ewa, jako doświadczona specjalistka z wieloletnim stażem, mogła wykazać 13-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. W związku z tym nie obowiązywał jej okres wyczekiwania u nowego pracodawcy.

Przykład nr 4 – zleceniobiorca z ponad 10-letnim okresem podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu

Hubert, mający za sobą ponad 10 lat zatrudnienia na umowach o pracę u różnych pracodawców, odszedł z ostatniej firmy, aby przygotować się do rozkręcenia własnego biznesu. W międzyczasie postanowił zarabiać jako konsultant na podstawie umowy zlecenia (i opłacać dobrowolną składkę chorobową). Pierwszą umowę zlecenie podpisał po upływie 1,5 miesiąca od ostatniego dnia zatrudnienia na umowę o pracę.

Po pierwsze – przerwa między ubezpieczeniami chorobowymi przekroczyła 30 dni.

Po drugie – Hubert był ubezpieczony obowiązkowo przez ponad dekadę, ale aktualnie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, więc nie dotyczy go art. 4 ust. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej.

Okres wyczekiwania wynosi 90 dni.

Wypadek w pracy podczas okresu wyczekiwania

Jak wspomnieliśmy, okres wyczekiwania nie obejmuje osób ubezpieczonych i niezdolnych do pracy przez wypadek, który wydarzył się w drodze do pracy lub z pracy. Zgodnie z art. 11 ust. 2 pkt 3 ustawy zasiłkowej miesięczne świadczenie chorobowe w tym przypadku wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Warto jeszcze wspomnieć, jak ustawodawca opisuje ten wypadek.

Art. 3 pkt 5 ustawy zasiłkowej definiuje go jako zdarzenie, które:

• nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności będącej tytułem ubezpieczenia chorobowego,
• jest wypadkiem na zasadach określonych w przepisach dotyczących emerytur i rent z FUS (Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Czego dowiemy się z ustawy o emeryturach i rentach z FUS?

Art. 57b ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej podaje, że taki wypadek:

• jest nagłym zdarzeniem,
• powstaje wskutek przyczyny zewnętrznej,
• następuje podczas najkrótszej i nieprzerwanej drogi do lub z pracy,
• może nastąpić podczas przerwanej drogi do lub z pracy, o ile przerwa była życiowo uzasadniona, a jej czas nie przekraczał granic potrzeby,
• może nastąpić podczas dłuższej drogi do lub z pracy, ale najwygodniejszej dla osoby ubezpieczonej ze względów komunikacyjnych.

Dodatkowo art. 2 ustawy emerytalno-rentowej doprecyzowuje, że droga do pracy lub z pracy to nie tylko trasa pomiędzy domem a pracą, ale także pomiędzy pracą a miejscem:

• innego zatrudnienia lub innej działalności, która jest tytułem ubezpieczenia rentowego, np. lokalem gastronomicznym, w którym dana osoba pracuje dorywczo,
• zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
• zwykłego spożywania posiłków, np. ulubionej burgerowni pracownika, do której zwykle chodzi po pracy,
• odbywania nauki lub studiów, np. Uniwersytetem Jagiellońskim.

Czy wiesz, kto ustala stopę procentową składki wypadkowej?

Pracodawca lub ZUS. Wyjaśniliśmy, jakie 3 kluczowe czynniki wpływają na stawkę składki na ubezpieczenie wypadkowe.

Sprawdź aktualną składkę wypadkową wg PKD oraz skutki jej zawyżenia lub zaniżenia

Przykład – zwolnienie lekarskie po wypadku w drodze do pracy w okresie wyczekiwania

Grzegorz pracuje na podstawie pierwszej umowy o pracę od 1 czerwca. Obejmuje go 30 dni okresu wyczekiwania. Zwykle wybiera albo spacer, albo jazdę rowerem do firmy. 20 czerwca okazał się wyjątkowo deszczowy i wietrzny, przez co Grzegorz zadecydował, że podjedzie do pracy autobusem. O ile podróż zapowiadała się bezproblemowo – przecież to tylko kilka przystanków – o tyle skończyła się pechowo. Tuż po tym, jak mężczyzna wysiadł z autobusu, został poturbowany przez hulajnogistę, który wpadł w poślizg na mokrym chodniku. Mimo że nie upłynęło 30 dni okresu wyczekiwania, Grzegorzowi należy się zwolnienie lekarskie i wynagrodzenie chorobowe, bo ucierpiał w wypadku na drodze z domu do pracy.

Ciąża podczas okresu wyczekiwania

Niezależnie od powodu zwolnienia lekarskiego, które otrzyma np. pracowniczka lub zleceniobiorczyni w ciąży, będzie ją obowiązywał standardowy okres wyczekiwania.

Oczywiście jeśli ciężarna jest np. absolwentką szkoły wyższej i została obowiązkowo lub dobrowolnie objęta ubezpieczeniem chorobowym w ciągu 90 dni od uzyskania dyplomu, będzie jej przysługiwać świadczenie chorobowe już od pierwszego dnia L4.

Zasiłek opiekuńczy a okres wyczekiwania

Art. 4 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy zasiłkowej nie ma zastosowania w przypadku zasiłku opiekuńczego, który przysługuje już pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. FUS pokrywa zasiłek opiekuńczy, natomiast pracodawca go wypłaca, jeśli jako płatnik składek zgłosił co najmniej 21 ubezpieczonych osób.

Nowelizacja Kodeksu pracy zmieniła przepisy dotyczące opieki nad dzieckiem w 2023 roku

Drobne modyfikacje w art. 188 Kodeksu pracy, nowe przepisy o elastycznej organizacji pracy i przywileje dla pracujących rodziców – co te zmiany oznaczają dla pracowników i pracodawców?

Zobacz, co przysługuje pracującemu rodzicowi od 26 kwietnia 2023 roku

Jak zapisać okres zwolnienia pracownika, który nie nabył prawa do świadczenia chorobowego, w świadectwie pracy?

Zdarza się, że pracownik otrzyma zwolnienie lekarskie w okresie wyczekiwania, czyli zanim zdążył nabyć prawo do świadczenia chorobowego. W takiej sytuacji pracodawca wpisuje nieobecność usprawiedliwioną bezpłatną do ewidencji czasu pracy, ale nie uwzględnia jej na świadectwie pracy.

Warto podkreślić, że § 2 ust. 1 pkt 13 rozporządzenia w sprawie świadectwa pracy zobowiązuje pracodawcę do zapisania w dokumencie liczby dni otrzymywania wynagrodzenia chorobowego w roku kalendarzowym ustania stosunku pracy. Tę informację podaje się w ust. 6 pkt 11 nowej wersji świadectwa, która obowiązuje od 23 maja 2023 roku. Pracownik w okresie wyczekiwania nie otrzymuje ani wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, ani zasiłku chorobowego. Tym samym nie wykorzystuje limitów określonych w art. 92 § 4 Kodeksu pracy i art. 8 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

Jak zwolnienie lekarskie wpływa na odliczanie okresu wyczekiwania?

Jeśli pracownik lub zleceniobiorca stanie się niezdolny do pracy, zanim minie ustawowa liczba dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, dni zwolnienia lekarskiego zaliczą się do okresu wyczekiwania.

Uwaga – niezdolności do pracy w okresie wyczekiwania (od 27 marca do 30 marca w powyższym przykładzie), za którą nie należy się świadczenie chorobowe, nie zalicza się do limitów czasowych wynagrodzenia chorobowego (33 lub 14 dni) i zasiłku chorobowego (182 lub 270 dni).

👉 Zobacz, czym skutkuje zwolnienie chorobowe w okresie wypowiedzenia dla pracodawcy i pracownika.

Jak zaznaczyć okres wyczekiwania w raporcie ZUS RSA?

Wypełniając raport ZUS RSA za osobę ubezpieczoną, która zachorowała w okresie wyczekiwania, musisz wpisać kod 151 w sekcji III części B polu 02. Kod 151 oznacza okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy, podczas którego dana osoba nie miała prawa do wynagrodzenia lub zasiłku.