Nadgodziny średniotygodniowe i dobowe – czym się różnią? Zasady rozliczania

Nadgodziny dzielimy na dobowe i średniotygodniowe – w zależności od tego, czy wynikają z przekroczenia dobowej normy czasu pracy, czy średniotygodniowej. Jak sklasyfikowanie godzin nadliczbowych wpływa na rozliczenie ponadwymiarowej pracy – zarówno w podstawowym systemie czasu pracy, jak i równoważnym?

Nadgodziny dobowe a średniotygodniowe – różnice

	Nadgodziny dobowe	Nadgodziny średniotygodniowe
Okoliczności powstania	Przekroczenie normy dobowej (8 godzin) lub przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy (np. 12 godzin)	Przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy (np. 40 godzin w podstawowym systemie czasu pracy)
„Normalne” wynagrodzenie za godziny nadliczbowe	Tak, wypłacane z wynagrodzeniem za miesiąc ich wystąpienia	Tak, wypłacane z wynagrodzeniem za miesiąc ich wystąpienia
Dodatek do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe	Tak, wypłacane z wynagrodzeniem za miesiąc ich wystąpienia, chyba że strony uzgodniły odbiór czasu wolnego za nadgodziny	Tak, wypłacane po zakończeniu okresu rozliczeniowego, który może pokrywać się z miesiącem kalendarzowym ich wystąpienia, ale nie musi
Wysokość dodatku	50% lub 100% w zależności od dnia lub pory nadgodzin	100%
Podstawa prawna	Art. 1511 § 1-2 Kodeksu pracy	Art. 1511 § 2 Kodeksu pracy
Limit	Kodeks pracy nie określa bezpośrednio limitu nadgodzin dobowych, ale ich maksymalna liczba wynika z przepisów o odpoczynku dobowym. Limit nadgodzin dobowych dla osoby zatrudnionej na pełny etat w podstawowym systemie czasu pracy wynosi 5 godzin, co daje razem 13 godzin pracy	Art. 131 § 1 Kodeksu pracy stanowi, że tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekroczyć przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. Im dłuższy, tym większa elastyczność w układaniu rozkładu czasu pracy i występowaniu ewentualnych nadgodzin

Jak liczyć nadgodziny dobowe?

Nadgodziny dobowe, za które pracownik nabywa prawo do normalnego wynagrodzenia z dodatkiem na podstawie art. 151¹ § 1 Kodeksu pracy, powstają, kiedy czas pracy przekroczy normę dobową lub przedłużony dobowy wymiar czasu pracy.

Zgodnie z art. 129 § 1 k.p. czas pracy nie przekracza 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w maksymalnie 4-miesięcznym okresie rozliczeniowym. Wyjątki od tego przepisu to:

• system równoważnego czasu pracy,
• praca przy dozorze urządzeń,
• praca polegająca na pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
• praca w ruchu ciągłym,
• system skróconego tygodnia pracy,
• weekendowy system czasu pracy, czyli praca wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.

W tych przypadkach dopuszcza się przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy. Maksymalne wartości podaliśmy w poniższej tabeli. W tych szczególnych przypadkach nadgodziny wystąpią dopiero po przekroczeniu wskazanych limitów, a nie 8 godzin na dobę.

System czasu pracy lub charakter pracy	Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy	Podstawa prawna
System równoważnego czasu pracy	12 godzin	Art. 135 Kodeksu pracy
Praca przy dozorze urządzeń lub związana z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy	16 godzin	Art. 136 Kodeksu pracy
Pilnowanie mienia lub ochrona osób	24 godziny*	Art. 137 Kodeksu pracy
Praca w ruchu ciągłym	12 godzin jednego dnia w niektórych tygodniach w maksymalnie 4-tygodniowym okresie rozliczeniowym**	Art. 138 Kodeksu pracy
System skróconego tygodnia pracy	12 godzin	Art. 143 Kodeksu pracy
Weekendowy system czasu pracy	12 godzin	Art. 144 Kodeksu pracy

Jak liczyć nadgodziny średniotygodniowe?

Nadgodziny średniotygodniowe, jak sama nazwa wskazuje, określa się w skali tygodniowej, a nie dobowej. Te godziny nadliczbowe powodują przekroczenie średniotygodniowej normy czasu pracy w okresie rozliczeniowym, np. 40 godzin na tydzień w ciągu 1 miesiąca.

O ile nadgodziny dobowe wykazuje się z dnia na dzień, o tyle nadgodziny średniotygodniowe podsumowuje się dopiero po zakończeniu okresu rozliczeniowego, który może pokrywać się z miesiącem kalendarzowym, ale nie musi. Jeśli okres rozliczeniowy obejmuje aż 3 miesiące, to pracownik może otrzymać dodatek za nadgodziny średniotygodniowe niemal po upływie kwartału. Co ważne, normalne wynagrodzenie za wszystkie przepracowane godziny, w tym potencjalne nadgodziny średniotygodniowe, wypłaca się co miesiąc.

Aby sprawdzić, czy wystąpiły nadgodziny średniotygodniowe w okresie rozliczeniowym, musisz znać:

• liczbę godzin przepracowanych przez pracownika,
• wymiar czasu pracy w poszczególnych miesiącach,
• liczbę godzin nadliczbowych dobowych.

🚀 Zautomatyzuj obliczanie wynagrodzeń na bazie elektronicznej ewidencji czasu pracy! 

Pełna obsługa kadr i płac w TribePerk zagwarantuje Ci nie tylko ekspercki nadzór nad rozliczeniami pracowników. Zyskasz również dostęp do platformy kadrowo-płacowej online, która wyeliminuje nieefektywne ewidencjonowanie godzin pracy w Twojej firmie!

Poznaj szczegóły

Przykład

3-miesieczny okres rozliczeniowy od 1 stycznia do 31 marca w 2023 roku obejmuje 512 godzin pracy (styczeń – 168 godzin, luty – 160 godzin, marzec – 184 godziny). Osoba zatrudniona na pełny etat przepracowała 548 godzin. Z ewidencji czasu pracy wynika, że pracownik zostawał po godzinach od poniedziałku do piątku – czasami na 1 godzinę, czasami aż na 4 godziny. W efekcie nadgodziny dobowe wyniosły 20 godzin.

548 godzin – 512 godzin = 36 godzin

36 godzin – 20 godzin = 16 godzin

Z obliczeń wynika, że pracownik powinien otrzymać dodatek za 16 nadgodzin średniotygodniowych na koniec okresu rozliczeniowego. Te godziny nadliczbowe mogły powstać wskutek pracy w dni wolne, np. soboty, za które pracownik nie odebrał dni wolnych.

Według art. 151¹ § 2 k.p. dodatek za nadgodziny średniotygodniowe wynosi 100% wynagrodzenia. Pracodawca nie wypłaca go, jeśli przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym było wynikiem godzin nadliczbowych, za które pracownik również zyskuje prawo do dodatku lub czasu wolnego.

Wynagrodzenie ryczałtowe upraszcza rozliczanie nadgodzin, ale nie jest dostępne dla każdego pracownika

Pracodawca może ustalić stawkę ryczałtową za godziny nadliczbowe dla pracowników, którzy na stałe pracują poza zakładem pracy.

Dowiedz się, jak obliczać i wypłacać ryczałt za nadgodziny

Nadgodziny średniotygodniowe – przykład z pracą w dzień wolny

Co do zasady, pracownikowi wykonującemu pracę w dniu wolnym wynikającym z rozkładu czasu pracy należy się inny dzień wolny od pracy w tym samym okresie rozliczeniowym. Niestety, zdarza się, że pracodawca nie może dopełnić tego obowiązku, np. wskutek usprawiedliwionej nieobecności pracownika, który nagle zachorował. Wtedy należy wypłacić pracownikowi dodatkowe wynagrodzenie. Jeżeli osoba zatrudniona przepracuje 10 godzin w sobotę, nadgodziny średniotygodniowe wyniosą 8 godzin, a nadgodziny dobowe – 2 godziny.

Ile godzin nadliczbowych może przepracować pracownik w ciągu roku?

Pracownik może przepracować 376, 384 lub 416 godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym. Skąd takie rozbieżności? To zależy, czy przyjmiemy interpretację MRPiPS czy GIP.

Sprawdź limity nadgodzin według GIP i ministerstwa

Nadgodziny średniotygodniowe – przykład z wcześniejszym rozpoczęciem pracy

Nadgodziny średniotygodniowe mogą wystąpić, kiedy pracownik rozpocznie pracę na polecenie pracodawcy wcześniej, niż przewiduje grafik. To, jak należy sklasyfikować te nadgodziny, zależy od tego, czy wystąpiły w dobie pracowniczej, czy poza nią.

Według art. 128 § 3 pkt 1 k.p. doba pracownicza obejmuje 24 godziny od godziny rozpoczęcia pracy zgodnie z rozkładem czasu pracy. Jeżeli pracownik zaczyna pracę o 7:00 w poniedziałek, doba pracownicza skończy się o 7:00 kolejnego dnia. Z harmonogramu wynika, że dana osoba powinna zacząć pracę o 8:00 we wtorek. W efekcie między 7:00 a 8:00 we wtorek powstaje luka, którą możemy nazwać „godziną międzydobową”, bo nie przynależy do żadnej doby pracowniczej. Gdyby pracodawca wydał polecenie pracy od 7:00 we wtorek, to powstałaby nadgodzina średniotygodniowa, a nie dobowa. Dzieje się tak, ponieważ nie zostaje przekroczony dobowy wymiar czasu pracy. Różnice uwzględniliśmy w tabeli.

Dzień tygodnia	Rozkład czasu pracy	Doba pracownicza	Rzeczywiście przepracowane godziny	Liczba i rodzaj nadgodzin
Poniedziałek	7:00 – 15:00	Od 7:00 w poniedziałek do 7:00 we wtorek	7:00 – 17:00	2 nadgodziny dobowe (15:00 – 17:00)
Wtorek	8:00 – 16:00	Od 8:00 we wtorek do 8:00 w środę	7:00 – 17:00	1 nadgodzina średniotygodniowa (7:00 – 8:00, nie wpisuje się w żadną dobę pracowniczą) 1 nadgodzina dobowa
Środa	8:00 – 16:00	Od 8:00 w środę do 8:00 w czwartek	8:00 – 16:00	Brak
Czwartek	9:00 – 17:00	Od 9:00 w czwartek do 9:00 w piątek	8:00 – 17:00	1 nadgodzina średniotygodniowa (8:00 – 9:00, nie wpisuje się w żadną dobę pracowniczą)
Piątek	10:00 – 18:00	Od 10:00 w piątek do 10:00 w sobotę	10:00 – 19:00	1 nadgodzina dobowa (18:00 – 19:00)
Suma nadgodzin	–	–	–	4 nadgodziny dobowe 2 nadgodziny średniotygodniowe

Nadgodziny średniotygodniowe – przykład z równoważnym systemem czasu pracy

Pracownik objęty systemem równoważnego czasu pracy może pracować do 12 godzin dziennie. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony na dwa sposoby – albo przyznaniem dnia wolnego, albo krótszym dobowym wymiarem czasu pracy. Ważne, aby w okresie rozliczeniowym, który wynosi zasadniczo 1 miesiąc, liczba przepracowanych godzin nie przekroczyła wymiaru czasu pracy, np. 176 godzin w sierpniu 2023 roku dla pracownika pełnoetatowego.

Załóżmy, że pracownik miał przepracować 12 godzin w poniedziałek i wtorek, 4 godziny w środę i czwartek oraz 8 godzin w piątek. Niestety, każdego dnia pracował o 1 godzinę dłużej, niż wynikało z rozkładu. Nadgodziny, które wystąpiły w poniedziałek, wtorek i piątek, należy zakwalifikować jako dobowe. Z kolei godziny nadliczbowe, które wystąpiły po 4 godzinach pracy, należy rozliczyć jako nadgodziny średniotygodniowe. Dlaczego?

W środę i czwartek nie doszło do przekroczenia ani normy dobowej, ani przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy, ponieważ pracownik skończył pracę po 5 godzinach. Dobowy wymiar czasu pracy był niższy od ustawowej normy czasu pracy. Nadgodziny dobowe powstałyby dopiero po 8 godzinach pracy.